Zależności

Mama mordercy Idy Linde to dla mnie niewątpliwie największe olśnienie literackie w ostatnim czasie. Już teraz śmiało zaliczam tę książkę do czołówki najlepszych, przeczytanych w tym roku.

Mówią: nie oceniaj książki po okładce. W tym wypadku zupełnie nie mają racji. Oprawa graficzna tej powieści jest po prostu piękna. Intryguje, przyciąga wzrok i prosi: zajrzyj do mnie. O wyborze lektury zdecydowała, jak zawsze fabuła, jednak okładka tym razem znacząco przyspieszyła tę decyzję. Po raz kolejny okazało się, że chodzenie bocznymi drogami czasem przynosi wspaniałe niespodzianki w postaci niespodziewanych odkryć. Takim -  jest dla mnie twórczość Idy Linde. Mama Mordercy to moje pierwsze spotkanie z dorobkiem szwedzkiej pisarki. Ta niezwykle oszczędna, kameralna proza robi piorunujące wrażenie. Pochłania i wciąga od pierwszego zdania.

Mój chłopiec zapytał mnie: czy kochałabyś mnie, gdybym kogoś zabił? To było zanim wiedzieliśmy. Bo  mój chłopiec był tylko chłopcem, gdy zapytał: czy kochałabyś mnie, gdybym kogoś zabił? A ja odpowiedziałam mu: tak.* Tak zaczyna się historia Henrietty i jej chłopca. Mroczna opowieść o toksycznym macierzyństwie, granicach poświęcenia , niszczącej sile namiętności.

Henrietta jest dla swojego chłopca nadopiekuńczą matką. Żyją w symbiozie. Tworzą w zasadzie jeden organizm, ona definiuje się bowiem wyłącznie poprzez jego istnienie. Poza pracą zawodową, która zapewnia im utrzymanie, zrezygnowała ze wszystkich swoich potrzeb i pragnień Poświęciła się w pełni, przynależy wyłącznie do niego. Wydaje się, że w tej ciasnej, dusznej przestrzeni nie ma już miejsca na nic innego. Do czasu.

Chłopca zaczynają nawiedzać senne koszmary. Są zwiastunem nieoczekiwanego. Henrietta czuje, że traci wpływ na rzeczywistość, że zdarzenia przekraczają możliwości jej działania. Pewnego dnia policjanci przynoszą złe wieści: chłopiec popełnił zbrodnię. Ostatecznie wymknął się spod kontroli. Zostają rozdzieleni. W końcu stają się osobni.

Zrozpaczona Henrietta jest zmuszona do zbudowania nowej tożsamości, zweryfikowania poglądów. Jako matka mordercy pada ofiarą ostracyzmu społecznego. Musi skonfrontować się z własnymi emocjami: rozczarowaniem, wszechogarniającą samotnością. Ta dojmująca pustka domaga się wypełnienia, zastąpienia inną relacją.

Podczas wizyt w więzieniu główna bohaterka poznaje Grace – również  matkę  mordercy. Połączy je intymna, uzależniająca relacja. Zbieżność losów sprawia, że kobiety mogą stać się dla siebie nawzajem ratunkiem. Henrietta uznaje, że może podjęć próbę zbudowania własnego szczęścia, niezależnie od sytuacji syna. Pozwala sobie odczuwać zadowolenie z życia, mimo przeżywanej rozpaczy. Ten wątek jest niewątpliwie nowym otwarciem w powieści. Od tej pory uwaga ogniskuje się wokół związku tej dwójki i emocji, które im towarzyszą. Okazuje się, że Mama mordercy to przede wszystkim powieść o niemożności życia bez miłości, zniewalającej sile namiętności, o tym, że życie nie znosi próżni.

Linde zręcznie zwodzi czytelnika. Do końca nie wiadomo, czy „mój chłopiec”, jak mówi o nim Henrietta jest biologicznym dzieckiem bohaterki. Równie umiejętnie buduje napięcie. Klaustrofobiczna atmosfera sprawia, że wielokrotnie mamy ochotę jak najszybciej porzucić lekturę, uciec od niej. Mimo wszystko nie jesteśmy w stanie tego zrobić, ciekawość jest silniejsza. Narracja zasysa nas strona po stronie, do samego końca. Tę skromnych rozmiarów prozę czyta się, jak najlepszy thriller.

Autorka stawia również wiele fundamentalnych pytań m.in. o : granice poświęcenia, kompromisu, oddania drugiej osobie. Ważne jest też to, czy i w jakim stopniu jesteśmy w stanie zapomnieć o traumie i, czy czas w jakikolwiek sposób w tym pomaga? Niektóre rzeczy zostają tu zaledwie zasygnalizowane, wiele ukrywa się między wierszami, a postaci nie są jednoznaczne. Dzięki temu zostaje duże pole dla własnych interpretacji.

O wyjątkowości powieści decyduje język używany przez pisarkę. Krótkie, nasycone emocjami zdania, z chirurgiczną precyzją trafiają w sedno i serce. Linde udowadnia, że mniej znaczy więcej. Proza poetycka najwyższej próby. W tym miejscu warto także wspomnieć i podkreślić rolę znakomitego tłumaczenia Justyny Czechowskiej.

Mama mordercy to książka, od której trudno się uwolnić. Obezwładnia, wprawia w letarg, wywołuje natłok myśli długo po zakończeniu lektury. Na tym właśnie polega siła wybitnej literatury. Oby było jej jak najwięcej.

I.Linde, Mama mordercy, tł. Justyna Czechowska, Lokator Media 2019.

*Dziękuję Wydawnictwu Lokator Media za przekazanie egzemplarza do recenzji.

* Wszystkie cytaty pochodzą z omawianej książki.

Niedorajda – Michał Rusinek

Każdy z nas czasem zastanawia się, jak żyć, kiedy nie da się żyć i jak sobie poradzić, kiedy nie można sobie poradzić? Co zrobić w tej sytuacji? Przeczytać koniecznie Niedorajdę Michała Rusinka.

Nie ma żadnej pewności, że po lekturze zaczniemy radzić sobie lepiej. Gwarantowane są natomiast niekontrolowane wybuchy śmiechu, doskonały nastrój trwający długo po zakończeniu czytania i przekonanie, że warto jednak pozostać niedorajdą.

Ludzie od dawna poszukują recept i gotowych rozwiązań problemów. Nie wierzymy we własne siły, nie ufamy swojej wiedzy, intuicji. Boimy się samodzielnie kierować własnym życiem, ponosić konsekwencje wyborów. Fachowa pomoc wydaje się niezbędna już niemal w każdej sprawie.W razie czego można spokojnie przerzucić odpowiedzialność za ewentualne niepowodzenie na złego doradcę. 

Szybkie tempo życia, nadmiar informacji, bodźców sprawiły, że korzystanie z tzw. mądrości zbiorowej stało się niemal powszechne. Momentami dochodzi do granic absurdu. Stąd niesłabnąca popularność wszelkich poradników, które obok kryminałów, cały czas są najchętniej kupowanym typem literatury. Szukamy odpowiedzi na wiele pytań. Najczęściej oczywiście na te fundamentalne: jak być szczęśliwym w trzech krokach, bo na pięć szkoda czasu, jak się zakochać, żeby się już nigdy nie odkochać i wiele innych.

Michał Rusinek - znany wielbiciel pypciów językowych, tym razem wziął na warsztat język poradników. Ze stosu wydawnictw drukowanych,stron internetowych,przeprowadzonych rozmów wybrał najbardziej kuriozalne, absurdalne przykłady. Z właściwym sobie poczuciem humoru, ironią i sarkazmem przeprowadził wnikliwą, poważną analizę oferowanych porad. Dzięki temu wzrosła nie tylko moja wiedza o języku, ale także, a może przede wszystkim o społeczeństwie i jego poziomie intelektualnym. Momentami jest to wiedza zatrważająca.

Jak podrywać

Temat-rzeka, stary, jak świat. Teoretycznie wszyscy coś na ten temat wiedzą . Praktyka wygląda dużo gorzej, co doskonale pokazują te frazy:

Cześć. Nie wiem, co mógłbym napisać w pierwszej wiadomości, żebyś była zainteresowana poznaniem się, więc załóżmy, że napisałem to wszystko. Co teraz?

Wzbudza pani we mnie instynkt przedłużenia gatunku.

Czy mógłbym zachować pani ósemkę na pamiątkę?

Chciałbym, żebyś mnie pochowała.

Hej, ty też jedziesz tym pociągiem?

Od razu ma się ochotę napisać „Jak dobrze być singlem i nigdy tego nie zmienić”.

Jak sprzedawać

Reklama dźwignią handlu, pieniądze szczęścia nie dają, ale zakupy owszem  Wiedzą o tym autorzy poradników. Niestety z tej wiedzy nie zawsze potrafią korzystać autorzy ofert sprzedaży na aukcjach internetowych.

Porcelana. Lata 60. Komplet niekompletny.

Bidetmajer. Stan gabinetowy.

Sprzedam liścia.

Oddam za darmo skarpety, ściągnięte prosto ze stopy.

Jak być inteligentem

Wiadomo, każdy by chciał, wielu wydaje się, że są, udaje się nielicznym. Poradniki doradzą, jakich słów i zwrotów używać w nadmiarze, by dodać sobie inteligencji.

Azaliż.

Abominacja.

Dychotomia.

Gentryfikacja.

Jakby.

Jeszcze raz?

Prokrastynacja.

Powiem tak.

Subwersywny.

To oczywiście tylko niektóre z rozdziałów i fragmentów.  W Niedorajdzie znajdziemy również instrukcje na temat tego: jak się leczyć, jak zostać pisarzem, jak korzystać z poczty, jak czytać nagłówki, jak przetrwać, jak być mężczyzną,  jak zostać paryżanką, jak tatuować no i najważniejsze,  jak uprawiać seks? Wszystkie felietony ukazały się w krakowskim dodatku „Gazety Wyborczej”. Wydaniu książkowemu towarzyszą pomysłowe rysunki Jacka Gawłowskiego.

Mam nadzieję, że czujecie się wystarczająco doradzeni w kwestii wyboru lektury. Po przeczytaniu jej jednym tchem i opanowaniu trwających długo salw śmiechu, przychodzi czas na refleksję. A może by tak w ten prześmiewczy sposób potraktować wszystkie poradniki? Nigdy więcej nie dać się nabrać, że którykolwiek z nich cudownie odmieni nasze życie. Najlepsza rada to: radź sobie sam!.Czego sobie i wam życzę.

M.Rusinek, Niiedorajda, czyli co nam radzą poradniki, Wydawnictwo Agora 2019.

*Dziękuję Wydawnictwu Agora za przekazanie egzemplarza do recenzji.

* Wszystkie cytaty i śródtytuły pochodzą z omawianej książki.

Artemizja – Nathalie Ferlut, Tamia Baudouin

Książki o silnych kobietach, które dzięki swej odwadze, uporowi , determinacji i ciężkiej pracy osiągnęły sukces, zyskały uznanie i zapisały się trwale w historii, wciąż są bardzo popularne. W ten nurt idealnie wpisuje się również piękna powieść graficzna o barokowej malarce Artemisii Gentileschi.

Przez wieki pozycja społeczna kobiet była dramatyczna. Nie brały udziału w życiu publicznym, nie miały prawa głosu, były pozbawione dostępu do edukacji na wyższym poziomie. Musiała im wystarczyć rola żony przy mężu i westalki domowego ogniska. Podobnie było w artystycznym świecie. Tu również ignorowano głos kobiet, nie pozwalano im na twórczą swobodę. Malarki nie mogły samodzielnie kupować płócien i pigmentów, podpisywać prac własnym nazwiskiem, nie otrzymywały też za nie wynagrodzenia. Artemizji udało się pokonać wszystkie te ograniczenia. Przełamała konwenanse i ostatecznie osiągnęła to, co chciała. Sukces ten był jednak okupiony ogromnym, długotrwałym cierpieniem.

Przyszła na świat u schyłku XVI wieku, jako najmłodsza z trójki rodzeństwa. Szybko została półsierotą. Wychowaniem dzieci zajął się ojciec – Orazio Gentileschi – malarz ze szkoły Caravaggia. Człowiek utalentowany, niezwykle skupiony na sobie i swojej sztuce. Szybko dostrzega w najmłodszej córce partnerkę do rozmów o sztuce. Artemizja jest żywo zainteresowana pracą ojca, ma wyczucie koloru, znakomicie radzi sobie przy sztalugach. Orazio wykorzystuje córkę jako modelkę. Wbrew ówczesnemu prawu i obyczajowości, nie sprzeciwia się jej obecności w pracowni, wręcz przeciwnie, dzieli się swoją wiedzą i pozwala doskonalić umiejętności. Z czasem znajduje dla córki nauczyciela.

Agostino Tassi jest przyjacielem rodziny. Człowiekiem gwałtownym, prowadzącym hulaszczy, awanturniczy tryb życia. Ma nauczyć Artemizję perspektywy. Zamiast uczyć, gwałci ją w czasie lekcji. Zdarza się to wielokrotnie. Oprawca czuje się bezkarny, powtarza, że i tak nikt nie uwierzy w jej niewinność. Zastraszona, okaleczona dziewczyna przez długi czas nie może wyzwolić się spod jego władzy.

Te traumatyczne przeżycia zmieniają ją na zawsze. Cierpienia doznane ze strony mężczyzn z czasem wyzwalają w Artemizji ogromną siłę, potrzebę niezależności. Chce w pełni decydować o swoim życiu i twórczości. Krok po kroku realizuje ten plan. Kobietom nie wolno malować aktów męskich. Ich twórczość, jeśli już ma się ograniczać do malowania martwych natur i dzieci. W związku z tym Artemizja maluje własne portrety. Wreszcie za sprawą wpływowego protektora zostaje przyjęta do florenckiej Akademii. W tym momencie zyskuje pełnię praw, zaczyna być traktowana jak malarka, a jej pozycja zawodowa zostaje ugruntowana. Zarabia, może swobodnie podróżować. W końcu nie musi z niczego rezygnować i korzysta z tego.

Powieść jest fantastycznie narysowana. Autorki zadbały o oddanie najdrobniejszych szczegółów. Koronkowa praca. Duże wrażenie robi również bogata paleta barw. Równie ciekawie została poprowadzona narracja: opiekunka opowiada nastoletniej córce malarki o losach matki.

Dziś komiksy to już nie tylko historie o super bohaterach i potworach. Świetnie, że w tę formę zostają ujęte także życiorysy niezwykle ciekawych, inspirujących postaci. Fakt, że w tym przypadku jest to kobieta stanowi tylko dodatkowy atut. Misterne wykonanie może zachęcić do sięgnięcia nawet osoby dotychczas sceptycznie nastawione do komiksów.

Drugi komiks wydany przez Wydawnictwo Marginesy okazuje się kolejnym strzałem w dziesiątkę. Dwa dostępne od niedawna na rynku tytuły serii wyłącznie rozbudzają apetyt na więcej. Wygląda na to, że decyzja o wydawaniu komiksów była doskonałym pomysłem. Jeszcze lepszym jest powierzenie opieki nad nimi Szymonowi Holcmanowi. Pozostaje trzymać kciuki za kolejne publikacje.

N.Ferlut, T. Baudouin, tł. O. Mysłowska, Artemizja, Wydawnictwo Marginesy 2019.

*Dziękuję Wydawnictwu Marginesy za przekazanie egzemplarza do recenzji.

Neurokomiks – Dr Matteo Farinella, Dr Hana Roš

A gdyby tak pewnego dnia wybrać się w podróż do wnętrza mózgu. Poznać wszystkie jego zakamarki, tajemnice działania. Do odbycia takiej wycieczki, póki co na kartach książki zapraszają nas autorzy Neurokomiksu. Fascynująca wyprawa, nie tylko dla najmłodszych czytelników.

Mimo postępu medycyny i rozwoju badań klinicznych mózg wciąż pozostaje najbardziej nieodgadnionym organem ludzkiego organizmu. Ze względu na to, że jest naszym wewnętrznym „centrum zarządzania”, budzi największą ciekawość i strach równocześnie. Ogólna wiedza na temat funkcjonowania mózgu jest z reguły bardzo wybiórcza, chaotyczna. Każdy z nas słyszał o neuronach, ale z odpowiedzią na pytanie o ich budowę wielu miałoby problem. Podobnie z określeniem rodzajów receptorów, funkcji synaps i wieloma innymi zagadnieniami. Dlatego Neurokomiks ma dużą wartość edukacyjną, nie tylko dla dzieci. Z pewnością pomoże uporządkować wiedzę także dorosłym.

Hana Roš jest doktorem neurologii na Uniwersytecie Oksfordzkim, Matteo Farinella jest doktorem neurologii Kolegium Uniwersyteckiego w Londynie. Przy okazji specjalizuje się w ilustrowaniu publikacji naukowych, Pomysł stworzenia powieści graficznej o funkcjonowaniu mózgu, w przypadku tego duetu wydaje się więc czymś naturalnym i oczywistym.

Pewnego dnia ciekawski człowiek trafia w środek gęstego lasu i panicznie usiłuje znaleźć z niego wyjście. Las okazuje się siecią neuronów, a człowiek dowiaduje się, że właśnie znalazł się we wnętrzu mózgu. Po drodze spotyka wybitnych naukowców, mających liczne osiągnięcia w dziedzinie neurologii, którzy objaśniają mu zasady działania układu nerwowego. W ten sposób dowiaduje się, że neuron dzieli się na trzy części: dendryty, somę i akson i może przybierać najróżniejsze kształty. Następnie, aby dowiedzieć się, w jaki sposób neurony przekazują sobie informacje trafia do ich wnętrza. Krótka podróż spadochronem pozwala mu poznać neuroprzekaźniki. Urocze panie o wdzięcznych imionach: dopamina, serotonina, acetylocholina. W wyniku niefortunnego upadku do wody, trafia na pokład łodzi podwodnej, na której poznaje sir Alena Hodgkina i Andrew Huxleya – prowadzących badania nad wytwarzaniem sygnałów w neuronach. To nie koniec podróży. Nasz dzielny bohater w poszukiwaniu wyjścia znajdzie się między innymi w tajemniczych grotach pamięci, zaprzyjaźni ze słynnym psem Pawłowa, a także dotrze na zagadkową górę. Aby poznać szczegóły jego przygód sięgnijcie koniecznie po Neurokomiks.

Na kartach Neurokomiksu spotykamy: olbrzymie drzewa, ślimaki morskie, ośmiornice, żaby, ryby, syreny, a także przerażające potwory. Te pomysłowe metafory graficzne sprawiają, że książkę czytamy jak najlepszą powieść przygodową. Ilustracje są czytelne, przejrzyste i znakomicie wykonane. A przede wszystkim doskonale bawią. Dzięki temu czytelnik w każdym wieku nie będzie się nudził podczas lektury. Nauka poprzez zabawę zawsze jest dobrym pomysłem, jeśli jest to przy okazji pomysł tak świetnie zrealizowany, jak w tym wypadku, mamy do czynienia z projektem idealnym.

Neurokomiks to pierwszy z serii komiksów wydanych przez wydawnictwo Marginesy. Nadzoruje ją Szymon Holcman – współzałożyciel Kultury Gniewu. To nazwisko jest gwarancją jakości i oryginalnych pomysłów. Z zainteresowaniem będę śledzić kolejne publikacje cyklu. Początki są bardzo obiecujące, oby tak dalej!

Dr M.Farinella, Dr H. Roš, tł. J.Konieczny, Neurokomiks, Wydawnictwo Marginesy 2019.

*Dziękuję Wydawnictwu Marginesy za przekazanie egzemplarza do recenzji.