Kobieca siła

„Wolne” Remigiusza Grzeli to kolejny w ostatnim czasie dowód na to, że prowadzenie rozmowy to sztuka, a wywiad wbrew opiniom wielu nie jest ginącym gatunkiem.

 Remigiusz Grzela jest dziennikarzem, dramaturgiem, autorem książek. W swoim dorobku ma m.in.: „Rozum spokorniał. Rozmowy z twórcami kultury”, „Bagaże Franza K., czyli podróż, której nigdy nie było”, „Bądź moim Bogiem”, „Hotel Europa. Rozmowy”. Jest również współautorem trzyodcinkowego filmu dokumentalnego „Polska Pawła Jasienicy”.

„Wolne” to zbiór wywiadów z wybitnymi kobietami ze świata polskiej kultury, dziennikarstwa, życia społecznego. W tomie znajdziemy 12 rozmów. Z poetką Julią Hartwig, działaczką opozycji Henryką Krzywonos, aktorką Aliną Świdowską, pisarką Zofią Posmysz, dziennikarką Teresą Torańską, skrzypaczką Wandą Wiłkomirską, aktorką Teresą Nawrot, pisarką Hanną Krall, „dziewczynką w zielonym sweterku” Krystyną Chiger, dziennikarką Ireną Rybczyńską-Holland oraz reżyserkami Agnieszką Holland i Magdaleną Łazarkiewicz. Większość tekstów była już wcześniej opublikowana na łamach różnych czasopism m.in.: „Zwierciadła”, „Bluszcza”, „Wysokich Obcasów”.

We wstępie autor uzasadnia tytuł i dobór rozmówczyń, pisząc: „Dla mnie to bohaterki. Kobiety, które chciałem poznać, które wygrały swoje życie”. Wspólnym mianownikiem życiorysów wszystkich bohaterek z całą pewnością jest niezależność i dążenie, by mimo przeciwności losu żyć według własnego scenariusza. Tytuł „Wolne” nadany całości, wydaje się jednak nie do końca trafny. Dominującym wątkiem wielu rozmów jest niemożność uwolnienia się od traumatycznych przeżyć (Krall, Posmysz, Chiger), uzależnienie bądź toksyczne relacje z bliskimi (Świdowska, Nawrot, Krzywonos). Właściwie w każdej z opowiedzianych historii występuje pęknięcie, rysa, która w pewnym momencie uniemożliwiała kobietom bycie wolnymi.

Poprzednia, bardzo dobra książka Grzeli pt. "Hotel Europa” miała jasno sprecyzowaną koncepcję. W „Wolnych” natomiast widoczna jest pewna niespójność. Z jednej strony są rozmowy poświęcone w dużej mierze traumie związanej z II wojną światową (Krall, Posmysz, Chiger). Z drugiej te o zawodowej pasji (Torańska, Wiłkomirska). Osobną grupę stanowią wywiady z Ireną Rybczyńską-Holland i jej córkami Agnieszką Holland i Magdaleną Łazarkiewicz. Tu punktem wspólnym niewątpliwie są więzi rodzinne i film „W ciemności”. Jest też kilka takich, które nigdzie „nie pasują”, przez co ich obecność w książce wydaje się dość przypadkowa. Wszystko to sprawia, że osoby, które potraktują tytuł jako klucz i mocno się nim zasugerują, mogą mieć mieszane uczucia.

Bardzo dobre rozmowy (Hartwig, Wiłkomirska) mieszają się w tomie z bardziej powierzchownymi, nie wnoszącymi nic nowego do wiedzy o opisywanych osobach (Krzywonos, Łazarkiewicz). Szczególnej wagi nabiera, świetna rozmowa ze zmarłą niedawno Teresą Torańską, która była uważana za mistrzynię wywiadu i przyjaźniła się z autorem. Między rozmówcami można wyczuć szczególną interakcję, ciekawość i pasję, która ich łączyła.

 „Wolne” nie są pozbawione mankamentów, ale i tak  warto zwrócić na ten tytuł uwagę. Wszystkie rozmówczynie Remigiusza Grzeli to osoby wybitne. Czas poświęcony na zapoznanie się z ich ciekawymi, choć niełatwymi losami z całą pewnością nie będzie stracony.

Ocena: 7/10

R. Grzela, „Wolne”, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2012.
*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa Krytyki Politycznej http://www.krytykapolityczna.pl/wydawnictwo/wolne-oprawa-twarda