niedziela, 27 października 2013

Ludzkie gadanie


Tytuł recenzji jest nieco przewrotny, bo w „Kalendarzyku niemałżeńskim” Pauliny Młynarskiej i Doroty Wellman na szczęście nie znajdziemy plotek, omawiania kulis show – biznesu i telewizyjnej kuchni, rodem z „Magla Towarzyskiego”. 

Nie oznacza to jednak, że książka nie dotyczy „babskich spraw”, istotnych dla każdej z nas. Jest interesująco, mądrze i zabawnie, a przyjęta forma sprawia, że całość czyta się błyskawicznie.

Zarówno Paulina Młynarska jak i Dorota Wellman są doświadczonymi dziennikarkami. Pierwsza zaczynała swą karierę w radiu Tok FM, następnie związała się z Telewizją TVN Style, z której odeszła do Polsat Cafe, gdzie prowadziła program „Kobieta Cafe”. Wellman pracowała m.in.: w Radiu Zet, „Gali”, Telewizji Publicznej. Od kilku lat wraz z Marcinem Prokopem, z sukcesem prowadzi poranny program „Dzień dobry TVN”. Drogi zawodowe obu pań skrzyżowały się w „Mieście Kobiet”, nadawanym na antenie telewizji TVN Style, który to prowadzą wspólnie od dwóch lat. Obie mają również za sobą debiut książkowy. Wellman przeprowadziła wywiad – rzekę z pisarzem Januszem Leonem Wiśniewskim, a Młynarska jest współautorką bardzo udanej książki pt. „Zakopane odkopane. Lekko gorsząca opowieść góralsko – ceperska”.

„Miasto Kobiet” jest flagowym programem stacji TVN Style, nadawanym od początku jej istnienia. Zmieniały się tam duety prowadzących i formuła, zawsze jednak poruszane w nim były tematy istotne dla kobiet. Tak jest w dalszym ciągu. Prowadzące w każdym odcinku rozmawiają o związkach, macierzyństwie, zdradach, przemocy, gwałtach, aborcji, antykoncepcji, edukacji, uzależnieniach, pracy zawodowej, prowadzeniu domu i wielu innych kwestiach. Jak same mówią pomysł książki narodził się ze względu na to, że nie mogły się nagadać. Brak czasu i dzieląca je odległość spowodowały, że zdecydowały się na pisanie do siebie maili, by móc na spokojnie dokończyć, rozpoczęte w studio telewizyjnym dyskusje. W czasach, gdy wiele osób porozumiewa się głównie za pomocą smsów lub postów pisanych na Facebooku, listy elektroniczne są bardzo dobrą, przyciągającą uwagę formą.

Listy w „Kalendarzyku…” zostały ułożone zgodnie ze zmieniającymi się porami roku. Tematycznie są natomiast bardzo zróżnicowane. Mamy tu poważne dyskusje o in vitro, edukacji seksualnej w szkołach, feminizmie, uzależnieniach, psychoterapii, kulcie młodości, operacjach plastycznych, przyjaźni. Nie brak również lżejszych, zabawnych tonów. Poszukiwaczki takowych z całą pewnością zadowolą listy o problemie wiecznego bałaganu w damskiej torebce, podróżach, czy rady dziennikarek jak nie zostać celebrytą i jak nie zgłupieć w głupim świecie. Pojawia się też oczywiście wątek ulubionych kosmetyków, ciuchów, czy plotkowania w babskim gronie. W tego rodzaju  publikacji nie mogło zabraknąć zestawień typu pięć ulubionych książek i filmów. W tekście znalazło się również miejsce dla przepisów kulinarnych, których jest całkiem sporo, bo obie panie nie ukrywają, że uwielbiają i jeść i gotować, zwłaszcza dla bliskich. Wachlarz tematów pokazuje, że naprawdę każda kobieta, znajdzie tu coś dla siebie.


Oczywiście wielu uzna „Kalendarzyk niemałżeński” za kolejną książkę osób znanych z telewizji, po którą nie warto sięgać z założenia. To, czym wyróżnia się wśród innych celebryckich publikacji jest fakt, że została napisana z sensem, pomysłem, szacunkiem dla współrozmówcy i języka polskiego. Autorki nie biją sztucznej piany, nie leją wody, tylko po to, by zapełnić kolejne strony. Są szczere, niejednokrotnie dzielą się prywatnymi doświadczeniami. Niektóre z opisanych przez nie historii może zachęcić do działania, skłonić do refleksji, wywołać dyskusję. Jeśli stanie się tak, choć w jednym wypadku, oznacza to, że warto było podzielić się korespondencją z czytelnikami.

Ocena: 7/10
P. Młynarska, D. Wellman, „Kalendarzyk niemałżeński”, Wydawnictwo Znak 2013.


piątek, 18 października 2013

Miłość (własna)

Aktorka Ewa Kasprzyk postanowiła dołączyć do bardzo licznego grona osób znanych, które zapragnęły mieć „książkę na koncie”. Nic w tym nowego i oryginalnego. Biorąc pod uwagę panującą od kilku lat modę.

„Mił.ość” wyróżnia jedynie fakt, że przez dużą ilość zdjęć zamieszczonych w środku, spokojnie może być traktowana jako album z tekstem.


Popularność i sympatię szerokiej widowni Kasprzyk zdobyła dzięki rolom w „Koglu – Moglu” i „Komedii małżeńskiej” Romana Zauskiego. Młodsza generacja może kojarzyć ją głównie z „Bellissimy”, seriali „Złotopolscy, „Na dobre i na złe”. W teatrze zasłynęła monodramem „Patty Diphusa”, na podstawie opowiadania Pedro Almodovara. Przez wiele lat była związana z Teatrem Wybrzeże, w 2000 roku przeniosła się do warszawskiego Teatru Kwadrat. Wydawałoby się, że osoba z taką pozycją zawodową nie musi szukać innych form medialnej obecności, a jednak…


„Mił.ość” nie jest klasycznym wywiadem rzeką. Jest to złożony w jedną całość zbiór wspomnień i fragmentów rozmów, przeprowadzonych w różnych miejscach i czasie przez Macieja Kędziaka – dziennikarza „Gali. Zaczyna się tak, w powietrzu między Europą, a Azją: „Czuję się dobrze, kiedy lecę. W samolocie jestem pomiędzy tym, co zostawiam, a tym, do czego zmierzam…Samolot jest nieprzewidywalny. Zawsze możemy spaść albo dolecieć. Lubię oglądać ziemię z góry – być between.

Po tym, nazbyt banalnym początku jest na szczęście nieco lepiej. Kasprzyk oprowadza dziennikarza po swoim rodzinnym mieście, wspomina rodziców, wraca do Teatru Wybrzeże, wspomina swoje ulubione role, początki kariery, odważnie mówi o niespełnieniu zawodowym. W tego typu publikacji nie mogło oczywiście zabraknąć wątków prywatnych. Jest więc o mężu, córce, związku na odległość, przyjaźni, flirtach, relacjach damsko – męskich, niechęci do prowadzenia domu i osiadania w jednym miejscu.

Ewa Kasprzyk swoimi odważnymi wypowiedziami, niepopularną w Polsce otwartością i niezważaniem na konwenanse, nieustannie wzbudza emocje w środowisku. Media regularnie rozpisują się o jej domniemanych operacjach plastycznych, komentują stroje, a paparazzi dostarczają zdjęć z coraz młodszymi mężczyznami. Można kwestionować zasadność powstania tego rodzaju książki, tym bardziej, że sama aktorka unika podsumowań, wydaje się też, że na takowe jest zdecydowanie za wcześniej. Jedynym, najważniejszym argumentem za jest barwna osobowość głównej bohaterki, która stanowi fantastyczny materiał na hit wydawniczy.

W tekście autorka pokazuje ogromny dystans, poczucie humoru i błyskotliwość, ale również wrażliwość, o którą pewnie niewielu ją podejrzewa.

"Od jakiegoś czasu przed wejściem na plan serialu uczę się tekstu w garderobie. Ktoś mi powiedział: „O, a ty nawet nie odpakowałaś egzemplarza”. Bo wyjmuje scenariusz z koperty, kiedy jestem malowana. Nie zaglądam do niego, bo i tak wiem, co kryje. Gdybym miała kreować jakiegoś fizyka, matematyka i musiałabym operować specjalistycznymi terminami, tobym zajrzała do koperty natychmiast po jej otrzymaniu. A jeżeli ja mówię w kolejnych scenach: „Nie nalałaś herbaty” albo „Źle postąpiłaś wobec Wojtka czy: „ Nie odśnieżyłaś chodnika”…
A co mówiłaś ostatnio?
Ewa: „Nie jest sztuką dobrze usmażyć kotlety, ale dobrze kłamać”. Maciek, no to czy trzeba się tego nauczyć w domu? Kiedy ryzykujesz, to potem albo pijesz szampana, albo zażywasz luminal.”

Czy inne polskie gwiazdy filmowe stać na podobną szczerość? Nie zauważyłam.

Osobną kwestią są w tej książce dobre zdjęcia Sary Niedźwieckiej. Ich duża, w stosunku do objętości tekstu ilość nieco drażni i każe zadać pytanie, czy przypadkiem ta ekskluzywna sesja nie była jedynym pretekstem do dopisania reszty i wydania w formie książki. Z drugiej jednak strony, pokazują dobre samopoczucie i wysoki poziom samoakceptacji aktorki, których z całą pewnością można jej pozazdrościć. Można również docenić, że Kasprzyk ma odwagę prezentowania ciała „w tym wieku”, co w polskich warunkach może zostać uznane za kontrowersyjne. Trochę fermentu jeszcze nikomu nie zaszkodziło i bardzo dobrze, że ktoś ma ochotę go robić.

Rozmowy w „Mił.ości” początkowo są nieco chaotyczne, a Maciej Kędziak sprawia wrażenie kogoś, kto zupełnie nie ma pomysłu, spójnej koncepcji całości. Dziennikarz miał jednak szczęście, że trafił na Ewę Kasprzyk, która w pewnym momencie przejęła stery, nadała rytm i oczywiście doprawiła tekst pieprzem. Tak naprawdę tylko dzięki temu resztę czyta się nieźle, pozbywszy się ochoty na zgrzytanie zębami i przerwanie lektury.

Jeśli ktoś lubi czytać wywiady z gwiazdami w pismach o stylu życia, magazynach typu people, które dodatkowo są starannie wydane i dopracowane graficznie będzie zachwycony. Jeśli ktoś wielbi Ewę Kasprzyk od zawsze, będzie miał podobne odczucia, bo tekst daje szansę poznania aktorki w zupełnie nowej odsłonie. Cała reszta spokojnie może odpuścić.

Ocena: 5/10
„Mił.ość”, z Ewą Kasprzyk rozmawia Maciej Kędziak, zdjęcia Sara Niedźwiecka. Wydawnictwo G+J Polska 2013.
*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa G+J http://www.gjksiazki.pl/

sobota, 12 października 2013

Poetka wyklęta

O Papuszy zrobiło się głośno za sprawą filmu Krzysztofa Krauze i Joanny Kos – Krauze, który w listopadzie wejdzie na ekrany naszych kin. 

Postać cygańskiej poetki dotychczas nie była znana szerokiej publiczności.

 Zanim wybierzemy się na film, warto bliżej poznać jej życiorys, środowisko, z którego się wywodziła oraz odkryć, na czym polegał urok jej wierszy. 

Doskonałą okazją do tego jest lektura przejmującego reportażu Angeliki Kuźniak pt. „Papusza”.


Bronisława Wajs została nazwana Papuszą, czyli lalką z powodu swej niezwykłej urody. Data i miejsce jej urodzenia nie są dokładnie znane. Kuźniak pisze: „Czas w tej opowieści to czas cygański i trudno mu ufać. O lata pytać nie warto. Nikt ich w taborze nie liczył. Krąży opowieść, że chłopi kończyli zbierać zboże z pól w dniu, w którym się rodziła, podobno 17 sierpnia.” W zapisach występuje też jednak data 10 maja. Wiadomo na pewno, że przyszła na świat w taborze, wędrującym po terenach Podola, Wołynia i Wilna. Od wczesnych lat odznaczała się dużym sprytem i bystrością. Dzięki tym cechom szybko nauczyła się kraść i wróżyć a to z kolei sprawiło, że była przydatna w grupie. Nade wszystko ceniła przyrodę i wolność, ale marzyła również, by nauczyć się czytać i pisać, bo wiedziała, że to pozwoli jej być może odkryć zupełnie inny świat. To marzenie pomogła jej spełnić żydowska sklepikarka, która w zamian za kury pokazywała jej alfabet i uczyła czytać, ciesząc się, że Papusza robi tak szybkie postępy. Można śmiało powiedzieć, że ta umiejętność zdecydowała o jej późniejszych losach i ostatecznie przyczyniła się do klęski.


Na nowe umiejętności Papuszy w taborze od początku patrzono nieprzychylnie. Cyganie wyśmiewali jej ambicje, z drugiej strony wzbudzała ciekawość Ona jednak nie zważając na nic, każdą wolną chwilę spędzała na czytaniu i nauce pisania, która szła jej dość opornie. Dla zyskania wprawy, zaczęła zapisywać swoje obserwacje, dotyczące głównie życia w taborze i przyrody, która była jej największą miłością. Z czasem zaczęła pisać wiersze i pieśni cygańskie, których sama nigdy tak nie nazywała. Niewątpliwie jednym z wielu momentów przełomowych w życiu Papuszy było pojawienie się w taborze Jerzego Ficowskiego, który zyskał dużą przychylność Cyganów, zaprzyjaźnił się z Wajs i namawiał ją do pisania, a wiersze już powstałe pokazał Julianowi Tuwimowi, który był nimi oczarowany. Po publikacji kilku utworów w czasopismach literackich, Papusza zaczęła być znana w środowisku ,  zapraszana  na spotkania autorskie. Jej twórczość została doceniona, co przekładało się również na kwestie materialne, a to z kolei nie podobało się cygańskiej braci, wśród której miała coraz więcej zaciekłych wrogów. Kroplą, która przelała czarę goryczy, oburzyła Cyganów i ostatecznie zwróciła ich przeciwko Bronisławie Wajs, było ukazanie się w 1953 roku książki Jerzego Ficowskiego pt. „Cyganie polscy”. Po tej publikacji Papusza została oskarżona o zdradę tajemnic kodeksu cygańskiego i wykluczona ze społeczności.

Od tego momentu „Papusza” jest historią o kobiecie odrzuconej, pozbawionej godności, przegranej, o złamanym życiu. Wajs, z jednej strony nie potrafiła wyrzec się swojego pochodzenia, z drugiej nie chciała wyrzec się słów, które były rodzajem ukojenia. Jest to też jednak opowieść o pokorze, pięknie, wolności i niszczącej sile wrażliwości.

Reportaż Kuźniak opiera się przede wszystkim na archiwalnych dokumentach. Listach, które Papusza pisała do Jerzego Ficowskiego i Juliana Tuwima, fragmentach jej pamiętnika, nagraniach filmowych i radiowych oraz wypowiedziach osób związanych ze środowiskiem cygańskim. Tekst, uzupełniony zdjęciami jest praktycznie zupełnie pozbawiony komentarza odautorskiego, co czyni całość jeszcze bardziej dramatyczną i przejmującą.

 „…Dobre ludzi dali mieszkanie, ale wziąć słowika w klatkę zamknąć, to on wszystko traci. Choć pięknie śpiewa, to jemu jest smutno.”
„A ja cygańska córka, las mi zdrowie daje. Jechałam taborem, to czułam się jak królowa Bona. Do mnie należeli perły rannej rosy. Moje były gwiazdy złote. Dziś, co we włosy wplotę?”
„Śpiewać nauczył mnie wiatr, ruczaje płakać. A jak lipy kwitły, to aż mnie zatykało, tak miód było czuć…To wszystko nie można wydrążyć ze serca.”

Te zdania więcej mówią o Papuszy i klimacie reportażu napisanego przez Angelikę Kuźniak, niż wszystkie najbardziej wyczerpujące recenzje.

Ocena:8/10
A.Kuźniak, „Papusza”, Wydawnictwo Czarne 2013.
*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa Czarne http://czarne.com.pl/


piątek, 4 października 2013

Spotkanie autorskie


Stroniąca od mediów i udzielania wywiadów Dorota Masłowska zdecydowała się na udzielenie wywiadu – rzeki. Rozmowę zatytułowaną „Dusza światowa” przeprowadziła zaprzyjaźniona z pisarką Agnieszka Drotkiewicz. 

W związku z tym, że książka ukazała się w rok po premierze ostatniej powieści Masłowskiej pt. „Kochanie zabiłam nasze koty”, treść w niej zawarta będzie nowa i odkrywcza tylko dla tych, którzy nie czytali licznych wywiadów prasowych udzielonych przez pisarkę przy okazji promocji powieści.


Od debiutanckiej, wydanej dziesięć lat temu „Wojny polsko – ruskiej pod flagą biało – czerwoną”, Masłowska nazywana jest głosem pokolenia, największym objawieniem w polskiej literaturze współczesnej. Krytycy, przy okazji każdego nowego wydawnictwa podkreślają jej talent i niebywały słuch literacki. Wśród czytelników ma tyle samo fanów, co zagorzałych przeciwników. Można nie lubić specyficznych utworów autorki, nie doceniać jej oryginalnego stylu i zabawy konwencją, ale jedno trzeba przyznać, Masłowska ma dużą celność w obserwacji różnych grup i zachowań społecznych. Pewnie stąd chęć wielu osób, by skłonić ją do wypowiedzi „na każdy temat”. Do tej pory dzielnie się przed tym broniła. Częsta obecność medialna, przy okazji promocji „Kotów” sugeruje, że nieco zmieniła strategię. Być może wynika to z faktu, że jak sama mówi nie ma już ochoty na bycie rarogiem.


„Dusza światowa” nie jest zbitkiem wypowiedzi na każdy temat. Masłowska, mimo że występuje tym razem jako główna bohaterka nie stawia się w pozycji mentorki, nie narzuca poglądów. Po prostu zwyczajnie, bez spięcia wymienia z Drotkiewicz myśli na temat procesu tworzenia tekstów i jego przenikania do codziennego funkcjonowania, a także obserwacje dotyczące kultury, społeczeństwa, konsumpcjonizmu. Nie bez znaczenia dla całości rozmowy jest fakt, że autorki są ze sobą zaprzyjaźnione. Mimo wielokrotnie podkreślanych różnic światopoglądowych rozmowa ma charakter pokojowy, Drotkiewicz nie dąży za wszelką cenę do wywołania sporu, konfrontacji i bardzo medialnej jatki, tak często obserwowanej w programach publicystycznych.

Książka została podzielona na rozdziały. Wśród tematów rozmów znalazły się m.in.: Ameryka, morze, miasto, polityka, praca, przyjemności, płeć, przyroda i ciało, a także jeden z najlepszych jedzenie z pęknięciem. Najciekawsze są właśnie obserwacje socjokulinarne: o dynamice głodu w Polsce (najpierw niedosyt wszystkiego, potem przesyt), o tym jak status ekonomiczny wpływa na wybory żywieniowe i o fenomenie czasopisma „Prześlij przepis”. Ciekawie jest również we fragmentach o morzu i pisaniu tekstów. Wątki dotyczące szkodliwości prowadzenia alternatywnego życia na Facebooku, etykietowania literatury i szybkiego anektowania jej przez różne obozy polityczne, fascynacji miastem, przy jednoczesnej chęci powrotu do natury, nadmiernym konsumowaniu kultury były już wielokrotnie wałkowane, a wypowiedzi Masłowskiej nie wnoszą nic nowego do tego, co zostało już zauważone przez innych publicystów, czy osoby publiczne. W rozmowie nie pojawiają się też na szczęście kwestie dotyczące prywatności, z czego obie pisarki drwią w rozdziale „Techniki wywiadu i wspomnienia”. „Dusza światowa” kończy się rozmową uzupełniającą nagraną w 2013 roku, w niej autorki analizują, jak bardzo straciła na aktualności ich rozmowa sprzed roku.

Wszyscy, którzy spodziewali się po „Duszy światowej” zbioru błyskotliwych fraz, które wejdą do języka potocznego, oryginalnych sądów, czy też odkrycia prywatnych sekretów pisarki, będą srodze rozczarowani. Owszem, rozmowa ma kilka przysłowiowych momentów, są też jednak fragmenty zbędne, nudne, banalne. To wrażenie być może związane jest z faktem, że od Masłowskiej, z założenia oczekujemy czegoś wyjątkowego, a po lekturze dowiadujemy się, że po części u pisarki jest po prostu zwyczajnie.

Niektórzy kwestionują zasadność powstania tej książki, ale być może „Dusza światowa” powstała z czystej wygody, by Masłowska mogła odhaczyć kategorię wywiad – rzeka w dorobku pisarza i nigdy więcej do niej nie wracać. Być może przy okazji ukazania się kolejnej powieści okaże się, że jest to jedyna tak obszerna, światopoglądowa wypowiedź pisarki i wszyscy żądni wywiadów dziennikarze będą do niej odsyłani. Jeśli tak to z całą pewnością trzeba ją przeczytać, bo za kilka lat, może się okazać, że będzie miała wartość unikatu. Jeśli natomiast przy kolejnych odsłonach twórczości Masłowska ponownie będzie musiała odpowiadać na pytania zadane przez Drotkiewicz, a czytelnicy dostaną „powtórkę z rozrywki” to faktycznie „Dusza światowa”, poza ekonomiczno – marketingowym rzeczywiście nie ma sensu.

Ocena: 6/10
„Dusza światowa”, z Dorotą Masłowską rozmawia Agnieszka Drotkiewicz. Wydawnictwo Literackie 2013.
*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa Literackiego http://www.wydawnictwoliterackie.pl/