Jennifer Croft zaprasza czytelników do obejrzenia jej rodzinnego albumu. Po wejściu w ten intymny, często bardzo prywatny świat autorki, okazuje się, że wielu z nas odnajdzie tam fragmenty własnych historii i sposobu odczuwania świata.
Na wstępie przyznam, że nie zwróciłabym uwagi na tę książkę, gdyby nie fakt, że Croft jest tłumaczką książek Olgi Tokarczuk. To przykuło moją uwagę i wzbudziło ciekawość tytułem. Była to słuszna intuicja.
Historia sióstr - starszej Amy, której pasją jest fotografia oraz młodszej Zoe została przedstawiona w postaci migawek, pojedynczych scen, kadrów zatrzymanych w czasie i pamięci W tym fotograficznym zapisie obserwujemy codzienność Amy i Zoe, które oglądają razem telewizję, odwiedzają dziadków, chowają się w schowku przed tornadami. Ważnym momentem w ich relacji jest zdiagnozowanie choroby nowotworowej u Zoe. Nieśmiała Amy boi się o siostrę, czuje jeszcze większą odpowiedzialność za nią, spędzają razem więcej czasu, podczas edukacji domowej. Choroba Zoe zmienia życie rodziny, ale w nim nie dominuje. Płynnie wchodzimy w okres dojrzewania. Siostry przeżywają wspólną wyprawę do drogerii po pierwsze środki higieniczne, u Amy pojawia się fascynacja nauczycielem języka rosyjskiego. Po raz pierwszy obserwujemy u niej również potrzebę posiadania własnej, niezwiązanej z Zoe przestrzeni. W związku z tym przychodzi również czas na pierwsze tajemnice. Kolejne szczeble edukacji pozwalają Amy wybić się na niezależność i rozstać z siostrą.
Niezwykle ważną, równorzędną częścią tej prozy są zdjęcia. Uzupełniają ją, dopowiadają, ale przede wszystkim otwierają czytelnikom pole do własnych interpretacji, przemyśleń. W całości tworzą osobną, równoległą narrację. Jednocześnie ich duża ilość w tak krótkim tekście nieco rozprasza uwagę, nie pozwala odpowiednio skupić się na losach bohaterek, a tym samym przywiązać do nich i przeżyć właściwie ich historii.
W Odeszło, zostało, widać, jak ważne dla Croft są słowa i język. Dobiera je ostrożnie, waży z uwagą. O rzeczach najważniejszych: miłości, tęsknocie, lęku, chorobie pisze z dużą wrażliwością, ale bez odrobiny patosu, egzaltacji. O tematach trudnych: niezrozumieniu, braku akceptacji, zaburzeniach odżywiania, próbie samobójczej - z dystansem, na chłodno. Co ważne, w żadnym fragmencie nie próbuje szantażować emocjonalnie czytelników. Wszystkie emocje pulsują tu pod skórą, są ukryte pod powierzchnią tekstu. Croft pilnuje, by uwalniały się powoli, nie przejęły kontroli nad percepcją całości. Język używany przez autorkę jest prosty, momentami naiwny, mający podkreślić perspektywę dziecka.
To nie jest wielka literatura i trudno oprzeć się wrażeniu, że nie rości sobie praw do tego typu określeń. To proza oszczędna, kameralna, intymna. Prezentowana czytelnikowi z dużą nieśmiałością i licznymi obawami. Wyrosła na gruncie osobistego doświadczenia. W związku z tym bardzo trudno ją oceniać. Z jednej strony mamy tu uniwersalną powieść o dojrzewaniu, z drugiej, prozę autobiograficzną, skupioną na opisie codzienności. Może więc wystarczy napisać zwyczajnie: po prostu dobrą literaturę.
Nie udało mi się podczas lektury przywiązać do bohaterek, opowieść nie poruszyła we mnie tych najczulszych strun. Niemniej dostrzegam jej wszystkie wzruszające momenty. Najcenniejsze w tej prozie są jednak: język i oryginalna forma. To właśnie z uwagi na nie warto zapoznać się z tą historią.
Odeszło, zostało J. Croft, tł. R. Sudół, Wydawnictwo Literackie 2021.
* Dziękuję Wydawnictwu Literackiemu za przekazanie egzemplarza do recenzji.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz