Oko umysłu

Czy jesteście w stanie wyobrazić sobie, jak wyglądałby "płaski" świat, widziany tylko w dwóch wymiarach? Jak to jest patrzeć na swoich bliskich i nie rozpoznawać ich twarzy? Czy jest możliwa utrata zdolności czytania, przy jednoczesnym zachowaniu umiejętności pisania? 

Czy ludzie niewidomi lub słabowidzący coś jednak "widzą"? Jeśli nurtują was te pytania, polecam lekturę "Oka umysłu" Olivera Sacksa.

Oliver Sacks jest angielskim neurologiem, mieszkającym w Stanach Zjednoczonych, w Nowym Jorku. Wykłada neurologię i psychiatrię na Uniwersytecie Columbia. Do tej pory napisał 11 książek, wliczając najnowsze "Oko umysłu". Wszystkie dotyczą rozmaitych problemów neurologicznych. Jego najbardziej znane publikacje to "Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem" oraz "Przebudzenia" - książka, na podstawie której w 1990 r. powstał film z Robertem De Niro i Robinem Williamsem. Sacks z wielką pasją i osobistym zaangażowaniem opisuje różne problemy neurologiczne, o których istnieniu wielu ludzi nie ma pojęcia.

Poprzednia książka Olivera Sacksa, "Muzykofilia", była dla mnie niezwykle ciekawą lekturą, ponieważ żywo interesuję się muzyką. Historie ludzi, którzy na skutek udaru lub wypadku nagle odkryli u siebie niezwykłe zdolności muzyczne czytałam z zapartym tchem. Zupełnie inaczej myślę teraz o swoim słuchu i muzycznej wrażliwości. Po lekturze najnowszej książki Sacksa pt. "Oko umysłu" zaczęłam też inaczej myśleć o moich oczach i postrzeganiu wzrokowym. 

Większość ludzi widzi normalnie, może swobodnie patrzeć na świat, czytać, malować, rozpoznawać ludzi, kształty, kolory, miejsca. Co by się stało, gdybyście któregoś dnia po przebudzeniu stwierdzili, że widzicie świat nieostry lub zakrzywiony? Co by było, gdybyście nie poznali własnej mamy albo męża? Gdyby cały świat stał się płaskim obrazem, bez głębi? To byłaby katastrofa! Jak odnaleźć się w takim nowym świecie? Sacks opisuje w książce przypadki osób dotkniętych zaburzeniami neurologicznymi rzutującymi przede wszystkim na ich zdolność postrzegania wzrokowego. Każdej osobie poświęcony jest osobny rozdział, w którym dodatkowo przywoływane są też inne podobne przypadki. Pianistka Lilian traci umiejętność czytania nut i stopniowo przestaje rozpoznawać przedmioty codziennego użytku, gubi się w najbliższej okolicy. Pisarz Howard na skutek udaru traci umiejętność czytania, ale odnajduje sposób radzenia sobie z tym problemem - pisze nadal i wydaje kolejne książki. Sue odkrywa, że świat, który widziała przez całe swoje dotychczasowe życie był płaski. Kiedy odzyskuje zdolność widzenia w trzech wymiarach, cieszy się z każdego "pełnego głębi" dnia, z każdego szczegółu, jak śnieg czy liście drzew, które nabrały dla niej zupełnie nowego wymiaru.

Sam autor opisuje w książ ce swoje problemy z rozpoznawaniem twarzy oraz przeżycia po utracie zdolności widzenia jednym okiem. Ten drugi rozdział to swoisty dziennik choroby, zatytułowany zresztą "Bezwładność wzroku. Dziennik". Sacks miał czerniaka złośliwego, który zaatakował tkankę naczyniową prawej gałki ocznej. Opisuje dokładnie swoje odczucia po diagnozie, pobyty w szpitalu, stan przed i po operacjach, lęk przed ślepotą, straszne poranki, gdy budził się i miał przed sobą wielką czarną plamę. To osobiste wyznanie dodaje publikacji jeszcze większej prawdziwości. I chyba ten właśnie rozdział najbardziej mnie poruszył...

"Oko umysłu" nie jest książką łatwą i przyjemną. To nietypowa lektura na wakacje. Po pierwsze: dla wielu osób język i specjalistyczne słownictwo stosowane przez Sacksa mogą stanowić problem. Jednak w trakcie lektury można się nieco oswoić z naukowym stylem, a niezrozumiałe terminy stają się jaśniejsze, gdy czytamy o nich w szerszym kontekście, w połączeniu z historiami różnych ludzi. Mimo wszystko mam wrażenie, że "Muzykofilię" czytało się dużo "łatwiej" - pod względem stylu i terminologii. Po drugie: sama tematyka jest trudna. Sacks co prawda opisuje historie ludzi, którzy dość dobrze poradzili sobie z problemami neurologicznymi - co bardzo podnosi na duchu. Nasz organizm ma naprawdę niesamowite zdolności regeneracyjne i kompensacyjne! Jednak ogólnie książka jest bardziej melancholijna, by nie użyć mocniejszego słowa, niż optymistyczna. Czytamy przecież o ludzkich dramatach, smutkach i walce z ograniczeniami własnego ciała i umysłu.

Ta lektura zmusza do zastanowienia się nad tym, jak my sami zareagowalibyśmy w takiej sytuacji? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, jak bardzo złożonym mechanizmem jest nasze ciało, a w szczególności mózg? Czy doceniamy to, co mamy? Czy szanujemy nasz umysł i wzrok? Książka jest dość krótka, ma zaledwie 270 stron przy dość dużym stopniu pisma. Warto ją przeczytać, jeśli nie podczas wakacji, to zaraz po nich. I warto dbać o dobrą kondycję oczu. To szczególnie ważne dla nas, czytających!

Ocena: 7/10

O.Sacks, "Oko umysłu",Zysk i S-ka 2011.

*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości wydawnictwa Zysk i S-ka http://www.zysk.com.pl/pl/.