Dzieje muz

Popularność filmów „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”, „Halo Szpicbródka” i serii książek Sławomira Kopera, poświęconych II Rzeczypospolitej, świadczy o niesłabnącej modzie na retro i tęsknocie za tym, co minione. Kolejnym, starannie wydanym kompendium o kulturze i rozrywce tego okresu jest „Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce.”, autorstwa Wojciecha Kałużyńskiego.

Autor jest dziennikarzem, krytykiem filmowym, felietonistą. Publikował m.in w „Kinie”, „Filmie”,  „Machinie”, „Przekroju”. W 2012 roku napisał książkę o Zygmuncie Kałużyńskim pt. „Pół życia w ciemności”.

We wstępie Kałużyński uzasadnia, dlaczego zdecydował się napisać książkę na temat, który wydawałoby się został już wyczerpująco omówiony przez innych. Czytamy w nim:  „ Zamiar może i nieambitny, ale podyktowany osobistą fascynacją autora. A książka jako taka, jest swego rodzaju brykiem z dziejów muz przedwojennej Polski.”

Książka składa się z pięciu  obszernych rozdziałów. W pierwszym z nich omówiono początki kina w Polsce. Wynalazek ten był u nas traktowany z dużym dystansem i uważany za rozrywkę dla plebsu. Z czasem kinoteatry, zaczęły powstawać, jak grzyby po deszczu. Dominował w nich jednak repertuar obcy. Próby stworzenia rodzimych produkcji spełzały na niczym. Za pierwsze w miarę udane, można uznać adaptację klasyki literackiej. Pojawiają się oczywiście nazwiska twórców i aktorów w nich występujących. Są one jednak tak liczne, że nie sposób je tu wymieniać. W kolejnym rozdziale autor opisuje nastanie ery kina dźwiękowego, które dotarło do nas ze znacznym opóźnieniem, wynikającym z problemów technicznych i po raz kolejny, nieufności wobec postępu technologicznego. W tych „nowych czasach” doszło do poszerzenia repertuaru . Pojawiły się filmy historyczne, komedie, melodramaty. Wraz z nastaniem dźwięku ważną częścią filmu stała się muzyka. To właśnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego powstały niezapomniane melodie filmowe. Autorem wielu z nich był Henryk Wars, który został nawet nazwany niekoronowanym królem filmowej piosenki. Kałużyński poświęca kilka stron książki na przedstawienie kulis ówczesnej produkcji filmowej, o której sposobie, jak sam mówi krążyły legendy.

Kolejna część książki dotyczy teatru, który w okresie międzywojennym miał już długą tradycję. W przeciwieństwie do kina, uważany był za rozrywkę dla elit, w którym prezentowano tzw. sztukę wyższą. Centrum życia teatralnego początkowo był Kraków, później Warszawa. Niewątpliwie największą sceną stolicy był założony w 1913 roku przez Arnolda Szyfmana Teatr Polski. Niezwykle ważną dla teatru tamtego okresu postacią był również Juliusz Osterwa, uważany za reformatora. Swoją wizję teatru realizował w założonej przez siebie Reducie.

Ostatnie rozdziały Kałużyński poświęca kabaretowi, rewii oraz, jakże na czasie celebrytom II Rzeczypospolitej. Czytamy w nich o losach kabaretów: krakowskich Figlików, warszawskich: Mirażu, Czarnego Kota, Sfinksa, Pod Pikadorem, Qui Pro Quo. Okazuje się, że tak szeroko komentowany dzisiaj świat gwiazd istniał już w czasach międzywojennych. Najpopularniejsi aktorzy filmowi i teatralni otaczani byli swoistym kultem, publiczność darzyła ich ogromnym szacunkiem. O życiu prywatnym Dymszy, Bodo, Smosarskiej, Żabczyńskiego, Ćwiklinskiej i wielu innych krążyły liczne plotki, a każdy ich krok omawiano we wszystkich kręgach społecznych.

Osobną kategorią w publikacji są zdjęcia. Ich ilość i jakość sprawia, że książkę spokojnie można traktować także jako album. Fotografie stanowią niewątpliwie wartość dodaną całości. Dzięki nim i starannemu opracowaniu graficznemu lektura będzie nie lada gratką dla bibliofili. Jedynym mankamentem w tym względzie jest niezbyt wygodny w czytaniu format, który zastosowano. Książka jest dość gruba i ciężka, a to sprawia, że trudno ją czytać „w powietrzu”, bez solidnego podparcia. Jednak dla chcącego nic trudnego, z tą niewygodą można sobie spokojnie poradzić i absolutnie z tego powodu nie należy rezygnować z tekstu.

„Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce” to rzetelne, wyczerpujące opracowanie, w którym wykorzystano bogaty materiał źródłowy. W tej historii coś dla siebie znajdą zarówno znający temat łowcy ciekawostek jak i Ci poszukujący „bryka” i czysto encyklopedycznej wiedzy.

Ocena: 8/10

W.Kałużyński. „Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce”, Wydawnictwo PWN 2013.

*Książkę zrecenzowałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa PWN http://www.dwpwn.pl/